Federaal regeerakkoord doorgelicht: gender
Het federaal regeerakkoord erkent het belang van gelijke rechten voor vrouwen en minderheden in ontwikkelingssamenwerking. Maar in een wereld waar deze rechten steeds vaker onder druk staan, is dat niet genoeg. Wereldwijd zien we een terugslag op vrouwenrechten en gendergelijkheid, met schadelijke beleidsmaatregelen zoals de Global Gag Rule. België heeft in het verleden een voortrekkersrol gespeeld, maar het huidige regeerakkoord bevat hiaten die deze positie kunnen ondermijnen. De tekst mist concrete engagementen rond seksuele rechten, gender en structurele hervormingen binnen ontwikkelingssamenwerking, humanitaire hulp en vredesopbouw. Zonder ambitieuze actie dreigt België achterop te raken in de strijd voor genderrechtvaardigheid, zowel nationaal als internationaal.
Internationale context: een bedreiging voor vrouwenrechten en gendergelijkheid
De afgelopen jaren zagen we hoe de rechten van vrouwen en minderheden wereldwijd steeds vaker onder vuur liggen. Met de komst van Donald Trump werd er een offensief ingezet tegen gendergelijkheid en vrouwenrechten. De herinvoering van de Global Gag Rule door de VS zal desastreuze gevolgen hebben voor de seksuele en reproductieve gezondheidszorg en rechten in tal van landen.
Tijdens de vorige ambtstermijn van Trump namen landen zoals België, Nederland, Zweden en Denemarken actie door het initiatief ‘She Decides’ te lanceren. Dit initiatief compenseerde de weggevallen Amerikaanse financiering en zette zich in voor de bescherming van gendergelijkheid wereldwijd. België heeft nu opnieuw de kans en de verantwoordelijkheid om een voortrekkersrol te spelen.
Het federaal regeerakkoord: aandacht voor gender maar met hiaten
Het huidige federaal regeerakkoord benoemt expliciet het belang van reproductieve gezondheidszorg en -rechten, de strijd tegen HIV, gelijke rechten en kansen voor vrouwen en meisjes, en non-discriminatie op basis van seksuele voorkeur en de rechten van minderheden. Opvallend genoeg blijft er een stilte rond seksuele rechten en gender. Dit mag geen breuklijn vormen met de inspanningen die België in het verleden heeft geleverd. De strijd voor gendergelijkheid stopt niet aan de landsgrenzen en moet ook in het buitenlands beleid worden doorgezet.
Gender in de nexus humanitaire hulp, vrede en ontwikkeling: een dringende noodzaak
De toenemende wereldwijde crises maken een integrale benadering noodzakelijk, waarbij humanitaire hulp, vrede en ontwikkeling hand in hand gaan. Het regeerakkoord erkent het belang van de zogenaamde triple Nexus-benadering, maar gender mag hierbij niet uit het oog worden verloren. De huidige humanitaire situaties – in het Midden-Oosten, de Sahel, de Democratische Republiek Congo, Syrië en Oekraïne – tonen aan dat kwetsbare groepen zoals vrouwen, meisjes en LGBTI+-personen het hardst getroffen worden.
Momenteel heeft 1 op de 22 mensen wereldwijd humanitaire hulp nodig – dat is maar liefst 362 miljoen mensen, een historisch hoog cijfer. Meer dan 110 miljoen mensen zijn op de vlucht en 260 miljoen lijden onder acute voedselonzekerheid. In deze context is het van cruciaal belang dat gendergelijkheid en de rechten van vrouwen en minderheden niet worden vergeten in donorinterventies en vredesopbouw.
Van beleid naar actie: structurele veranderingen nodig
Gender wordt nog te vaak als een lagere prioriteit beschouwd binnen vredes- en veiligheidsprogramma’s. Dit blijkt onder andere uit het feit dat in 2022 slechts één van de 18 vredesakkoorden werd ondertekend door een vertegenwoordiger van een vrouwengroep of -organisatie. Slechts 33% van de vredesakkoorden bevat specifieke bepalingen over vrouwen, meisjes en gender. België moet daarom pleiten voor meer inclusieve besluitvorming, waarbij vrouwen en meisjes in al hun diversiteit actief betrokken worden bij vredesoplossingen en wederopbouwprogramma’s. Daarnaast is er nood aan voldoende middelen en flexibiliteit om gendergerelateerde ongelijkheden structureel aan te pakken en gendergerelateerd geweld te bestrijden.
Conclusie: waakzaamheid blijft geboden
België heeft in het verleden een voortrekkersrol gespeeld in de verdediging van vrouwenrechten en gendergelijkheid. Het huidige regeerakkoord biedt een basis, maar blijft op bepaalde vlakken tekortschieten. Het is van essentieel belang dat België zijn inspanningen blijft opvoeren en zich verzet tegen elke poging om deze fundamentele rechten te ondermijnen. De komende jaren zullen cruciaal zijn om deze principes niet alleen te verdedigen, maar ook daadwerkelijk om te zetten in beleid en actie.