Financieringsuitdagingen voor overheden
Minder middelen en ieder voor zich logica?
De oorlog in Oekraïne leidt tot een vermindering van de wereldwijde geldstromen, vooral in lage en middeninkomenslanden, omdat beleggers massaal hun toevlucht nemen tot activa die als minder riskant worden beschouwd. De kosten van leningen zijn sinds het begin van het conflict gestegen.
In 2020 besteedden de rijke landen slechts 0,32% van hun bni aan ontwikkelingssamenwerking (ODA). Minder dan de helft van de al meer dan vijftig jaar beloofde 0,7%. Ontwikkelingssamenwerkingsbudgetten, die al laag waren, zullen wereldwijd verder onder druk komen te staan, door de impact van de oorlog op overheidsbudgetten. Andere, vergeten crisissen en uitdagingen, lijken het onderspit te delven. Bovendien bestaat de kans dat deze beperktere budgetten ingezet worden om de stijgende humanitaire kost in Oekraïne en de opvang van vluchtelingen in eigen land te kunnen betalen, zoals al in Denemarken gebeurt.
We zagen tijdens de pandemie dat de ieder voor zich logica, niet beperkt bleef tot dalende ODA-middelen. Hoge-inkomenslanden reageerden op nieuwe varianten door vaccins te hamsteren en reisverboden in te stellen.
De oorlog in Oekraïne zet verdere druk op lage en middeninkomenslanden die al worstelen met hoge schuldenniveaus. De beperkte overheidsmiddelen van verschillende lage inkomenslanden zullen naar hogere kosten voor voedsel en energie gaan, terwijl financiële markten mogelijks verkrappen en meer risicomijdend worden waardoor kosten om te lenen zullen stijgen. Stijgende grondstoffenprijzen, hogere inflatie, verkrappend monetair beleid en geopolitieke onzekerheden, zetten druk op de begrotingen van lage- en midden inkomenslanden.
De Covid-crisis leidde tot ongekende niveaus van overheidsschuld in de wereld. Begin 2022 lag de schuldendienst voor lage inkomenslanden 45% hoger dan in 2020. Meer dan 20 landen in Afrika liepen op dat moment al een groot risico om in schuldennood te raken of verkeerden al in schuldennood.
De schuldenlast ondermijnt de capaciteit van overheden van lage en middeninkomenseconomieën om essentiële diensten te verlenen. In 62 lage- en middeninkomenslanden was het aandeel van de overheidsuitgaven voor schuldendienst bijvoorbeeld groter dan de uitgaven voor gezondheidszorg in 2020.
Lost decade of development?
De COVID-19-pandemie leidde tot een nog ongelijkere wereld, doordat het de vooruitgang van de voorbije decennia voor miljoenen mensen in economisch arme landen ongedaan maakte. "We lopen het risico dat we van een kloof naar een afgrond gaan om de SDG's te bereiken," stelt secretaris-generaal Rebeca Grynspan van de UNCTAD. De hoeveelheid financiële middelen die nodig zijn om wereldwijd partnerschappen aan te gaan en globale uitdagingen aan te pakken, zal niet afnemen, maar toenemen.
De COVID-19-pandemie leidde tot een nog ongelijkere wereld, doordat het de ontwikkelingswinst van de voorbije decennia voor miljoenen in arme landen ongedaan maakte. Het historisch bedrag van 16 miljard dollar aan stimulerings- en herstelfondsen, dat vrijgemaakt werd door regeringen over de hele wereld, hielp om de ergste gevolgen af te wenden. Maar minder dan 20 procent daarvan werd uitgegeven in lage- en middeninkomenslanden.