Duurzame handel en zorgplicht

In de afgelopen vier jaar stond “gepaste zorgvuldigheid” aka “due diligence” in de waardeketens hoog op de agenda: er lag een wetsvoorstel voor in de Kamer, de Europese commissie was zelf met een voorstel van richtlijn gekomen en ondertussen liepen er onderhandelingen voor een internationaal bindend instrument over bedrijven en mensenrechten in de Verenigde Naties. Op deze drie niveaus wordt er gestreefd naar hetzelfde doel, namelijk bedrijven verplichten om na te gaan of er schendingen van mensenrechten, klimaat en milieu voorkomen in hun waardeketen en om desgevallend maatregelen te nemen om die schendingen te vermijden en om slachtoffers herstel aan te bieden.

De Europese richtlijn is intussen goedgekeurd, zowel door de Raad van Ministers als het Europese Parlement.  Met het Europese initiatief lag de bespreking van het Belgische wetsvoorstel stil. Maar België zal de Europese Richtlijn moeten omzetten in een nationale wet, wellicht gebeurt dat met een wetsontwerp van de regering dat dan misschien voortbouwt op het bestaande wetsvoorstel. In de Verenigde Naties gingen de gesprekken ondertussen hun gewone gangetje. In november wordt er weer onderhandeld. Hopelijk zal de Europese Unie met haar Richtlijn op zak eindelijk wél actief deelnemen aan de onderhandelingen en die in een stroomversnelling brengen.

Wat zeggen de partijprogramma's

In de verkiezingsprogramma’s van de Vlaamse politieke partijen is er helaas niet veel aandacht voor dit onderwerp. Misschien vonden sommigen dat met de komst van de Europese zorgplichtwet de kous af is. De lidstaten zullen nu wel moeten volgen. Toch vonden 11.11.11 en haar leden het belangrijk om dit onderwerp in hun verkiezingsmemoranda onder de aandacht te brengen. De lidstaten mogen niet minder doen dan wat de zorgplichtwet vraagt, maar hebben toch nog wel marge om méér te doen. En dat vinden wij echt nodig, want doorheen het lange Europese besluitvormingsproces heeft het oorspronkelijke voorstel aan slagkracht verloren. Zo geldt de wet enkel voor bedrijven met meer dan 1000 werknemers en meer dan 450 miljoen € omzet, en zal het 5 jaar duren voor die zich volledig aan de wet moeten houden. De wet is niet van toepassing op de financiële sector en ook op wat er na de verkoop van producten gebeurt (bijvoorbeeld met schadelijk afval na gebruik, enz).

Bovendien willen we dat er eindelijk schot komt in de VN-onderhandelingen en dat Europa daar het voortouw neemt. Ook daar hebben we de Vlaamse partijen op aangesproken.

Wat hebben de partijen met onze voorstellen gedaan? 

CD&V, N-VA, Open VLD en Vlaams Belang deden er niets mee. Het woord mensenrechten komt zelfs geen enkele keer voor in het 97 pagina’s tellende Vlaams Belangprogramma (dierenwelzijn daarentegen dertien keer).

Groen, Vooruit en PvdA besteden wél aandacht aan de zorgplicht en willen vooruitgang op nationaal, Europees en VN-niveau. Groen benadrukt bovendien dat de financiële instellingen wél moeten meegenomen worden zeker als ze actief zijn in conflictgebieden.

Benieuwd naar de antwoorden van de Vlaamse politieke partijen op een gedetailleerde vragenlijst over zorgplicht?  Lees ze hier.

Wat het handelsbeleid betreft zien we een soortgelijke tweedeling. Daarbij benadrukken we dat onze leden en wijzelf véél belang hechten aan het handelsbeleid en er veel kritiek op hebben. We vinden dat het handelsbeleid weinig oog heeft voor duurzame ontwikkeling en voor de beperkingen en noden van de lage inkomenslanden en dat het vooral goed werkt voor het eigen economisch belang, op zijn beurt nogal sterk vereenzelvigd met de uitgebreide verlanglijsten van het bedrijfsleven. Voor dit laatste is de Europese Commissie één en al oor. Wij hebben ter zake dus een duidelijke verlanglijst die kan ingedeeld worden als volgt:

- “transparantie en inspraak in het handelsbeleid en coherentie met de duurzame ontwikkelingsdoelen (van Agenda 2030)”,

- “bescherming en bevordering van mensenrechten en milieu en een afdwingbaar hoofdstuk duurzame ontwikkeling in EU-handelsakkoorden”,

- “een einde maken aan de investeerder-staat geschillenregeling (ISDS)” in handels- en investeringsakkoorden van de EU en haar lidstaten;

- “meer aandacht voor duurzame ontwikkeling en mensenrechten in de Wereldhandelsorganisatie (WTO)”

Als we kijken naar de aandacht van de partijen voor ons uitgebreid pakket “Duurzame Handel”, zien we dat Groen en PvdA het sterk met ons eens zijn. Vooruit iets minder maar dat komt omdat ze niet specifiek ingaan op de WTO en ISDS. Wél wil Vooruit dat België uit het Energiehandvestverdrag (ECT) stapt en dat is meteen het meest gebruikte ISDS-verdrag. Vooruit deelt ook meerdere van onze bekommernissen omtrent handel en duurzaamheid, maar refereert daarbij niet specifiek aan de WTO.

De programma’s van CD&V, N-VA, Open VLD en Vlaams Belang besteden weinig aandacht aan onze handelsbekommernissen. Op de N-VA na zeggen deze partijen eigenaardig genoeg ook niets over de WTO waar de EU nochtans zéér actief is. Open VLD ziet handel echter als een alternatief voor internationale solidariteit, en ook N-VA gelooft in een sterke tandem van handel en ‘ontwikkelingssamenwerking’ (zie ook onze analyse van de partijprogramma's over het thema 'Internationale Solidariteit').

CD&V zegt wel: “Handel is voor ons ook een instrument om in te zetten in de globale strijd tegen de opwarming van het klimaat en voor het verbeteren van de situatie van mensenrechten en arbeidsrechten wereldwijd”, maar ze voegt eraan toe dat haar afwegingen daarrond altijd realistisch moeten zijn en moeten afgewogen worden ten opzichte van de gevolgen van het niet-sluiten van een handelsakkoord…

N-VA is vóór ISDS en vóór bijkomende investeringsbeschermingsakkoorden, bijv. met Taiwan. De partij ziet handelsakkoorden als hefbomen om duurzame economische ontwikkeling te stimuleren.

Waar 11.11.11 pleit voor meer transparantie en inspraak in het handelsbeleid, tijdige impactevaluaties en meer coherentie met de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) streeft de Open VLD in haar partijprogramma vooral naar een efficiëntere en snellere afsluiting van handelsakkoorden. De Europese Commissie moet overeenkomsten met derde landen gewoon in zodanige stukken kunnen hakken zodat ze het pure handelsgedeelte, waar de EU exclusief bevoegd is, snel kan doen ratificeren door de Raad en het Europese Parlement zonder deelname van de nationale parlementen.

Vlaams Belang keert zich in haar programma specifiek tégen het EU-Mercosur handelsakkoord, zowel omdat dierenwelzijn er geen deel van uitmaakt als omdat ze het zien als oneerlijke concurrentie voor onze landbouwers.

En daarmee weet u grosso modo hoe de Vlaamse politieke partijen over duurzame handel en verplichte due diligence in de waardeketens denken. Hopelijk helpt u dit om in het stemhokje een stap vooruit te zetten in de goede richting!