Image
campagnebeeld made with respect

Kopen we binnenkort allemaal eerlijke producten?

Zorgplicht

David Huylebroeck is bewegingsmedewerker & vrijwilligerscoördinator bij de 4de Pijlerorganisatie CATAPA. We vroegen hem hoe de organisatie verbonden is met het onderwerp en wat de zorgplichtwet voor hen als organisatie betekent. 

Op 24 april 2022, de negende herdenkingsdag van de Rana Plazatragedie, lanceert 11.11.11 in samenwerking met CNCD en al hun leden de campagne #madewithrespect. Samen ijveren ze voor de invoering van een zorgplichtwet. Die wet stelt bedrijven verantwoordelijk voor elke stap in hun productieketen en helpt hen zo op een verantwoorde manier te ondernemen. 

Bedrijven hebben zowel de plicht om na te gaan of er in hun waardeketen geen schendingen van mensenrechten, arbeidsrechten en milieunormen plaatsvinden alsook de plicht om slachtoffers van eventuele schendingen een herstel aan te bieden. Zo moet jij je als consument niet steeds afvragen of de producten die je aankoopt wel in faire omstandigheden zijn gemaakt, met respect voor mens, milieu en waardig werk. 

Wat doet Catapa?

David Huylebroek: “CATAPA heeft als doel om mijnbouw te stoppen. Ten eerste omdat we ervan overtuigd zijn — en de wetenschap geeft ons daar ook gelijk in — dat extractivisme de basis is van de grootste ongelijkheid in de wereld. Ten tweede geloven we dat we extractivisme eigenlijk niet meer nodig hebben. Bij CATAPA zijn we voornamelijk voor degrowth. Dat wil simpelweg zeggen dat we minder gaan produceren en dus ook veel minder mineralen en ruwe grondstoffen nodig hebben. Overal windmolens en zonnepanelen plaatsen, is symptoombestrijding. Om het probleem aan te pakken, moet ons energieverbruik gewoon naar beneden.”

Hoe gaan jullie te werk?

Huylebroeck: “Om ons doel te bereiken, zetten we in op drie pijlers. Om te beginnen, ondersteunen we lokale gemeenschappen. Momenteel hebben we projecten in Ecuador, Peru, Colombia en Bolivia. We ondersteunen hen bijvoorbeeld met fondsen of helpen om de communicatie of een onderzoek uit te werken. Een tweede aspect is internationale bekendheid geven aan de strijd die de lokale gemeenschappen leveren. Daar gebruiken we onder andere onze partners voor om te lobbyen op Europees niveau. Zo proberen we als kleine, Vlaamse organisatie, toch gewicht in de schaal te leggen. Tot slot voeren we campagnes om mensen hier in Vlaams-Brusselse context warm te krijgen voor het thema mijnbouw.”

Hoe is CATAPA betrokken bij het onderwerp bedrijven en mensenrechten?

Huylebroeck: “Mensenrechten en milieu- en klimaatgerelateerde problematieken zijn onze corebusiness. CATAPA wil dat lokale gemeenschappen zelf kunnen beslissen over wat er met hun land gebeurt. Nu beslissen zij dat niet. Een of andere groot mijnbouwbedrijf kijkt waar er geld te rapen valt en begint te graven. De gronden worden zogezegd opgekocht, maar in de realiteit krijgt er een aantal mensen wat geld, de rest wordt gewoon verdreven van het land. Dat is sowieso al een schending van de mensenrechten. Daarnaast hebben de mijnbouwbedrijven werknemers nodig. Wat je ziet, is dat die bedrijven mensen invoeren uit andere landen. De boer die zonder werk valt, kan dus niet gaan werken in de mijnbouw of hij mag enkel het zware en gevaarlijke werk doen Expats vullen de betere jobs in. Bovendien weten we ook dat de werkomstandigheden in de mijnen vaak ver onder de minimumstandaarden liggen. Mensen werken er twaalf tot vijftien uur per dag in een gevaarlijke omgeving waar toxische stoffen gebruikt worden, er is kinderarbeid, de arbeiders hebben geen ziekteverzekering of pensioenopbouw, enzovoort. 

Tot slot wil ik er ook nog aan toevoegen dat mensenrechten en milieurechten vaak als aparte blokken worden gezien, maar dat zijn ze niet. Wanneer je iemands leefomgeving vernietigt, doe je ook inbreuk op de mensenrechten. We zien bijvoorbeeld dat door mijnbouw veel waterlopen verontreinigt zijn. Uiteraard is dat een schending van de milieunormen, maar ook het mensenrecht op drinkbaar water komt in het gedrang. We zien ook veel kankers en huid- en oogziektes bij mensen die rond een stroom wonen die in de buurt van een mijn ligt. We moeten dus stoppen met mensen- en milieurechten los te koppelen, want het is veel te gemakkelijk voor de politiek en voor bedrijven om daar gebruik van te maken.”

Image
David Huylebroeck van de 4de Pijlerorganisatie CATAPA Foto Moosha Le Noir
David Huylebroeck van de 4de Pijlerorganisatie CATAPA (Foto: Moosha Le Noir)
Image
campagnebeeld made with respect

Waarom zou er een zorgplichtwet moeten komen?

Huylebroeck: “Ik vind het idee van een zorgplichtwet zeer goed. Het zou fantastisch zijn om een product te kunnen kopen waarvan je zeker weet dat het is geproduceerd onder omstandigheden waar je zelf onder zou willen werken en in een omgeving waar je zelf in zou willen leven. Dat zijn minimumstandaarden denk ik. In de mijnbouw vertaal ik dat dan naar het luisteren naar de wil van de bevolking en de tewerkstelling van plaatselijke krachten in goede en veilige omstandigheden. 

Toch wil ik graag ook een kanttekening maken bij de wet. Bij CATAPA staan we volledig achter het idee, maar zo’n wet kan denk ik enkel effectief zijn als er ook daadwerkelijk controle op wordt uitgevoerd. Ook het aansprakelijk stellen, is denk ik niet zo eenvoudig. Binnen de mijnbouw is het bijvoorbeeld al gebeurd dat er tailingdam scheurt en kilometers aan waterlopen verwoest zijn. Hoe ga je dat aan een bedrijf voorleggen? Dat zijn praktische, maar belangrijke vragen waar ik nog geen antwoord zie.”

Hoe heeft een Belgische of Europese wet toch impact op de wereld?

Huylebroeck: “Act local, think global is hier zeker van toepassing. Er zijn genoeg Belgische bedrijven die grondstoffen opkopen en niet nagaan waar die vandaan komen. Als bedrijf moet je je vragen stellen: Is de lokale bevolking akkoord met de ontginning bijvoorbeeld? Is de juiste prijs betaald? En wie heeft er voordeel van het feit dat die grondstoffen gewonnen worden? 

Het begint met een kilo goud die naar boven wordt gehaald in omstandigheden die niet ok zijn. Die kilo verdwijnt naar een ander land, terwijl de omgeving achterblijft met alle ‘rommel’: toxische stoffen en een vernietigde omgeving. Als niemand reageert op die situatie, blijft zo’n mijnbouwbedrijf gewoon doordoen met wat het bezig is en dat is zo veel mogelijk winst halen zonder een deel van die winst terug naar de lokale gemeenschap te laten vloeien. 

Ik wil niet zover gaan door te zeggen dat je daar als consument medeverantwoordelijk voor bent, omdat ik vind dat we te veel de consument met de vinger wijzen, terwijl het een systemisch falen is. Het is een politieke verantwoordelijkheid. Als Belgische politiek kunnen we een eerste stap zetten door de zorplichtwet in te voeren en te zeggen dat producten die niet aan de wet voldoen, niet meer welkom zijn in België. Dat zou een sterk signaal zijn naar de bedrijven die mensen- en milieurechten aan hun voeten vegen. Tegelijk zou het andere landen in Europa aansporen om hetzelfde te doen.”

Wil jij de campagne mee in beweging zetten?

Dat kan! Neem een selfie met het respectgebaar (zoals David hierboven) en post het op je socials met de hashtag: #madewithrespect