Organisatievormen

Feitelijke vereniging

Wanneer twee of meerdere personen de krachten bundelen om samen een bepaald doel te realiseren, dan is er sprake van een feitelijke vereniging. Een feitelijke vereniging kan beschouwd worden als een “clubje” en heeft een aantal kenmerken:

Een feitelijke vereniging:

Bestaat uit verschillende partijen; uit minstens 2 personen.
Heeft een eigen naam
Is opgericht op een vrijwillige en duurzame basis
Heeft een gemeenschappelijk en duidelijk doel
Is er niet op gericht om opbrengsten te behalen voor de leden
Gebruikt eventuele winst voor activiteiten van de feitelijke vereniging
Heeft geen rechtspersoonlijkheid

De feitelijke vereniging heeft geen rechtspersoonlijkheid, en dus ook geen juridische grond. Daardoor kan zij geen verbintenissen aangaan, geen eigendommen bezitten, geen schenkingen of legaten aanvaarden. Het zijn de individuele leden die zich persoonlijk verbinden tot de verplichtingen van de vereniging.

Dat een feitelijke vereniging gekenmerkt wordt door afwezigheid van rechtspersoonlijkheid heeft ook een aantal gevolgen:

De feitelijke vereniging is op zichzelf geen drager van rechten en plichten
De feitelijke vereniging heeft geen eigen vermogen
De leden zijn met hun privévermogen persoonlijk aansprakelijk voor de schulden van de vereniging.
Er is een onverdeeldheid tussen de leden van de vereniging voor de goederen die aangehouden worden om het doel van de vereniging na te streven. M.a.w. de goederen kunnen niet verdeeld worden tussen de leden.

Je kiest best voor een feitelijke vereniging als:

Je vereniging weinig leden telt
Je vereniging geen onroerend goed bezit
De activiteiten van je vereniging op een korte periode van het jaar worden georganiseerd (Bijvoorbeeld: je organiseert één keer per jaar een grote fuif ten voordele van je project.)
De inkomsten en de uitgaven beperkt blijven (Zodra je vereniging meer en op meer regelmatige basis geld ontvangt en besteedt is het oprichten van een vzw aangewezen.

Statuten

Het is als feitelijke vereniging niet verplicht om statuten te hebben. Maar het is wel aan te raden om toch statuten of een intern reglement op te stellen. Daarin worden afspraken gemaakt over de rechten en plichten van de leden en over de structuur en de werkwijze van de vereniging.

Ook je bank zal naar een document vragen als je een rekening wil openen op naam van de feitelijke vereniging. Maar in tegenstelling tot een vzw moet je die interne statuten niet te registreren of laten publiceren in het Staatsblad.

Eigen inkomsten, een eigen rekening en een eigen boekhouding

De feitelijke vereniging heeft geen eigen vermogen. Maar het is wel mogelijk om als feitelijke vereniging activiteiten te organiseren die geld opbrengen. De inkomsten ervan moet je dan wel investeren in het doel van de feitelijke vereniging. Eventuele winsten kunnen dus niet uitgekeerd worden aan de leden.

Opgelet: Hou de inkomsten van je feitelijke vereniging gescheiden van je persoonlijke inkomsten. Het is daarbij belangrijk dat er voldoende transparantie is en dat er goed wordt bijgehouden waar eventuele inkomsten vandaan komen en waaraan ze besteed worden. Dat kan via een eenvoudige boekhouding. De wet legt geen verplicht model van boekhouding op, maar het is belangrijk dat je kan aantonen dat de inkomsten gebruikt zijn voor de werking van de vereniging.

Om die transparantie te waarborgen is het ook aangewezen om een aparte bankrekening op naam van de feitelijke vereniging te hanteren, gescheiden van de persoonlijke rekeningen van de leden. De bank zal wellicht vragen dat meerdere leden van de vereniging ten persoonlijke titel deze rekening gezamenlijk openen en beheren.

Vanuit fiscaal standpunt is het belangrijk te weten dat voor de fiscus een “feitelijke vereniging” eigenlijk niet bestaat. In principe zijn het dus de leden die belast zouden kunnen worden op de eventuele inkomsten van de vereniging.

Meer informatie: www.scwitch.be

Vzw, vereniging zonder winstuitkering

Het grote verschil tussen een vzw en een feitelijke vereniging is dat een vzw een eigen rechtspersoonlijkheid heeft die losstaat van die van haar leden. Dat betekent dat de vzw rechten en plichten heeft en leden slechts beperkt aansprakelijk zijn. Het vermogen van hun de vzw is gescheiden van hun eigen vermogen.

Een vzw oprichten heeft veel voordelen, maar houdt ook verplichtingen in op fiscaal, juridisch en boekhoudkundig vlak. Die formaliteiten brengen bovendien ook wat kosten met zich mee. Vraag je dus af of het voor jouw organisatie een meerwaarde is om een vzw te worden.

Het is aan te raden om een vzw op te richten als:

Je vereniging vaak overeenkomsten sluit met financiële engagementen
Je vereniging in eigen naam onroerende goederen in eigendom wil bezitten
Je vereniging erkend wil worden of subsidies wil krijgen. Voor subsidies moet je van de overheid vaak erkend zijn als vzw.
Je vereniging schenkingen of legaten zal ontvangen. Dit kan namelijk enkel als de organisatie een rechtspersoonlijkheid heeft.
Je vereniging personeel in dienst wil nemen.

Meer informatie en ondersteuning:

Scwitch: Scwitch is een steunpunt dat verenigingen uit de socio-culturele sector bijstaat op jurdisch vlak. Op de website www.scwitch.be vind je antwoorden op de meeste vragen over VZW-wetgeving en handige tools om je te helpen met de zakelijke kant van je vzw. Je vindt er ook modelstatuten en een ‘statutenbouwer’ die je begeleidt om statuten samen te stellen.
Assist: Scwitch biedt ook de online beheerstool Assist aan, waarmee je online het beheer van je VZW kan waarnemen en de boekhouding en de jaarlijkse administratieve verplichtingen kan opvolgen. Het basispakket kost jaarlijks 90 euro, maar dat kan zeker de moeite zijn.
VSDC: Wil je als vzw een permanente advisering? Dan kan je lid worden van het Vlaams studie en documentatiecentrum voor vzw’s (VSDC). Mits een beperkt lidgeld kan je dan altijd een beroep doen op het advies en de begeleiding van het VSDC voor al je specifieke vragen. Bovendien vind je op www.VSDC.be ook heel wat gratis informatie.

Hoe richt ik een vzw op in 5 stappen?

Om een vzw op te richten moet je een aantal stappen volgen: reflecteren, statuten opstellen, een stichtingsvergadering bijeenroepen en statuten ondertekenen, statuten neerleggen en in het Belgisch Staatsblad publiceren. Hieronder staan ze kort beschreven.

Stap 1: reflectiemoment: Is het nodig om een vzw op te richten ? Een vzw oprichten heeft veel voordelen maar het behalen van het statuut houdt verplichtingen in op fiscaal, juridisch en boekhoudkundig vlak. Bovendien brengen de nodige formaliteiten kosten met zich mee. Het is dus belangrijk om af te wegen of het voor jouw organisatie een meerwaarde is om een vzw te worden.
Stap 2: opstellen statuten: Als er beslist wordt om een vzw op te richten, moeten er statuten opgesteld worden. Dit zijn de grondbeginselen van de vzw. Het is verplicht om er de volgende elementen in op te nemen: 1 - De identiteit van de stichters; 2 - De naam en de zetel; 3 - Het minimum aantal leden; 4. - De omschrijving van het doel; 5. - De wijze waarop leden kunnen toetreden en uittreden; 6. - De bevoegdheden en bijeenroeping van de algemene vergadering, alsook de wijze waarop de beslissingen van de algemene vergadering ter kennis van de leden worden gebracht; 7. - De wijze van benoeming, ambtsbeëindiging en afzetting van bestuurders; 8. - Het maximumbedrag van bijdragen of stortingen ten laste van de leden; 9. - De bestemming van het vermogen in geval van ontbinding; 10. - De duur van de vereniging.
Stap 3: stichtingsvergadering en ondertekening statuten: Wanneer de statuten op papier staan, nodig je de leden-oprichters uit voor de stichtingsvergadering. Op deze vergadering dienen de statuten goedgekeurd te worden, met eenparigheid van stemmen (iedereen moet het eens zijn). Eveneens dienen de leden van de Raad van Bestuur aangesteld te worden. Van de statuten moeten er evenveel exemplaren zijn als er leden-oprichters zijn. Op elk exemplaar wordt door iedereen zijn handtekening gezet. Op dit moment bestaat de vzw tussen de leden-oprichters onderling, maar nog niet voor buitenstaanders.
Stap 4: neerleggen statuten: De volgende stap is het neerleggen op de griffie van de rechtbank van koophandel van de plaats van de zetel van de vzw van de volgende stukken: statuten, akten van de benoeming van de bestuurders, kopie van het ledenregister.
Stap 5: publiceren in het Belgisch Staatsblad: Bepaalde stukken die zijn neergelegd, moeten tevens worden bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad. Het verzoek om bekendmaking moet worden gedaan aan de hand van het ad hoc formulier beschikbaar bij de griffie van de rechtbank van koophandel en op de website van de FOD Justitie. Daarbij moet een ingevulde cheque of een bewijs van overschrijving worden gevoegd met het bedrag vereist voor de oprichting van de vzw.
Na de goedkeuring van de statuten kan het dus wel nog even duren voor je statuten in het staatsblad terechtkomen. Maar vanaf de ondertekening van de statuten op de stichtingsvergadering geldt de rechtspersoonlijkheid van de vzw tegenover de leden, de stichters en de toekomstige leden, en zijn de statuten bindend voor hen.
Tegenover anderen is er een ‘voorlopige rechtspersoonlijkheid’ als ‘vzw in oprichting’. De vzw krijgt definitieve rechtspersoonlijkheid op de dag dat haar statuten en de akten van benoeming van de bestuurders worden neergelegd bij de griffie van de Rechtbank van Koophandel van het gerechtelijk arrondissement waar de vzw haar zetel heeft (en dat binnen de 30 dagen na goedkeuring van de statuten).

Lees hier meer over vzw-wetgeving en het verplichte UBO-register.

Stichting

Stichtingen zijn organisaties zonder winstuitkering met een zelf opgebouwde en betrouwbare inkomstenbron afkomstig van een schenking of kapitaal. Ze hebben een eigen bestuur, kunnen opgericht worden door natuurlijke of rechtspersonen en streven educatieve, culturele, godsdienstige, sociale of andere maatschappelijke doeleinden na. Dat doen ze door steun te verlenen aan verenigingen, liefdadigheidsinstellingen, onderwijsinstellingen, individuen of door zelf programma’s op te zetten.

Zowel een vzw als een stichting naar Belgisch recht zijn een vereniging zonder winstuitkering. Het grote verschil is dat een vzw werkt zonder inbreng van eigen kapitaal. Een stichting wordt vaak door één of enkele personen opgericht, mét inbreng van eigen kapitaal, dat dan een eigen leven begint te leiden. Een stichting heeft ook geen algemene ledenvergadering, enkel een raad van bestuur. Een vzw heeft beiden. Een stichting moet bovendien verplicht worden opgericht door een authentieke akte (via een notaris) terwijl een vzw d.m.v. een onderhandse akte mag worden opgericht.

NB: In Nederland komt de term “stichting” overeen met onze term van vzw (vereniging zonder winstoogmerk). De Belgische organisatievorm van “stichting” komt in Nederland dan weer overeen met de term “vermogensfonds”.

De wet maakt een onderscheid tussen private stichtingen en stichtingen van openbaar nut. Een private stichting streeft een belangeloos doel na, maar heeft een privaat karakter en wordt opgericht via een notariële akte. Een ‘stichting van openbaar nut’ dient erkend te worden via een Koninklijk Besluit.

Stichtingen zijn sinds lange tijd actief in België, maar kregen pas voor het eerst een juridisch kader in de wet van 2 mei 2002. De benamingen ‘private stichtingen’ en ‘stichtingen van openbaar nut’ zijn sindsdien ook juridisch beschermd.

Stichtingen zijn bij het grote publiek behoorlijk onbekend. Om daar verandering in te brengen verenigden meer dan 80 Belgische stichtingen zich in het ‘Belgisch Netwerk van Stichtingen vzw’. Bij de ‘Belgisch Federatie voor Filantropische Stichtingen vzw’ kan je terecht voor advies, juridische informatie en begeleiding.

Ngo

De term ngo staat voor: niet-gouvernementele organisatie. Ngo’s zijn organisaties die onafhankelijk zijn van de overheid. Internationaal gaat het om elke autonome burgerorganisatie die zich inzet voor een sociaal-maatschappelijk doel zoals gezondheid of onderwijs bijvoorbeeld.

In België zijn ngo’s organisaties die erkend zijn door de federale minister van ontwikkelingssamenwerking. Om een erkenning te krijgen, moet je organisatie voldoen aan een lijst strenge regels die de kwaliteit van je werking beoordelen.

In België zijn er 81 erkende ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking. Alle andere burgerinitiatieven die projecten van Internationale solidariteit ondernemen, maar die geen erkenning hebben, beschouwen wij als 4de Pijlerinitiatieven.

Een lijst met de erkende ngo’s vind je op de website van de Belgische Overheid.
Meer info over die regelgeving vind je op de website van ngo-federatie.

Om een ngo-erkenning te krijgen van de Belgische overheid kan je 1 keer om de 5 jaar een erkenning aanvragen. 1 januari 2027 is weer zo'n datum waarop nieuwe erkenningen kunnen ingaan. Je hebt ongeveer 2 à 3 jaar nodig om een erkenning te krijgen, dus je start best in 2024 met de voorbereiding.

Stap 1: je kijkt of je binnen de criteria past en je laat weten dat je de erkenningsprocedure start.

Stap 2: Je organisatie wordt op 8 domeinen grondig gescreend door een extern bureau.

Als je daar allebei voor geslaagd bent kan je:

Stap 3: deel worden van een GSK (gemeenschappelijk strategisch kader) per land of thema waarin je werkt.

Stap 4: een 5-jarenplan indienen waarin je subsidies vraagt van de Federale overheid.

Stap 5: de overheid beslist op basis van alle punten van de voorbije stappen hoeveel subsidies zij vanaf 1 januari 2027 aan jouw organisatie uitbetaald voor de komende 5 jaar.

Wil je hier meer info over? Neem contact op met het 4de Pijlersteunpunt of ngo-federatie.