Ruimte voor het middenveld

In 2023 leefde 71% van de wereldbevolking – 5,7 miljard mensen - in politieke systemen die gekenmerkt worden door autoritarisme, een toename van 48% in tien jaar tijd. De veelvuldige conflicten, klimaatcrisis en krimpende democratie hebben wereldwijd geleid tot massale mobilisaties op straat en digitaal. Verontwaardiging en bezorgdheid vertaalt zich in tegenstand en bijstand in alle kleuren en vormen. Het middenveld speelt hierin een cruciale rol. Het levert essentiële diensten, vormt de brug tussen burger en politiek, monitort mensen- en milieurechten en verzamelt bewijs van schendingen om verantwoordelijken ter verantwoording te roepen.

Toch staat het middenveld anno 2024 enorm onder druk. Met repressie worden mensenrechtenverdedigers en sociale bewegingen aangevallen en het werken onmogelijk gemaakt. De laatste jaren werd in tientallen landen, op elk continent, inclusief België, wetgeving voorgesteld die de ruimte van activisten zou beperken. Mensenrechtenverdedigers in vijandige civiele ruimte riskeren hun leven. Alleen al in Colombia werden 68 activisten gedood in de eerste vier maanden van 2023.

11.11.11 vraagt dat de volgende regering het belang van een sterk middenveld, in binnen- en buitenland, erkent. Dat ze hen meeneemt in beleidsbeslissingen als bondgenoot voor een solidair buitenlandbeleid en een sterke democratie. Dat de nodige beschermingsmaatregelen worden getroffen voor de creatie van een veilige ruimte voor mensenrechtenverdedigers, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke verdedigers. 

De meeste Vlaamse partijen hebben in hun programma aandacht voor civiele ruimte maar slechts een handvol nemen voluit deze boodschap mee in hun politieke visie voor de komende jaren. Vooruit en Groen steken met hun programma een hand uit naar het civiele middenveld als partner in dialoog. Ze doen concrete voorstellen van beschermingsinitiatieven en investeringen voor de civiele ruimte (ook digitaal) wereldwijd. Enkele voorbeelden zijn het verankeren en versterken van het Civic Space Initiative, opstart van een Belgische Shelter City en versterking van diplomatiek personeel. Ook PVDA onderschrijft het belang van een sterk middenveld, al ligt de focus op bescherming van protest en stakingsrecht in de Belgische context. Ook eisen ze een wettelijk beschermend statuut voor journalisten en klokkenluiders. CD&V wil samen met het middenveld een draagvlak creëren voor de uitwerking van verschillende beleidsdomeinen in hun programma. Ze willen het lokale middenveld versterken en de civiele ruimte in fragiele contexten beschermen. Het blijft wel onduidelijk hoe ze dit precies willen aanpakken. Open VLD, die zich wel eens durfde te profileren als dé partij voor mensenrechten, verrast met een bijna totale afwezigheid van ruimte voor het middenveld in het programma. N-VA en Vlaams Belang leggen vooral de nadruk op eigen financieringsbronnen voor het civiele middenveld, al ziet N-VA wel een plaats voor deze actoren in de internationale solidariteit.